biology

ບົດທທີ 5

ການກຳນົດຊື່ພືດ

1.   ວິທີການກຳນົດຊື່

ການກຳນົດຊື່ພືດເປັນອົງປະກອບທີ່ສຳຄັນປະການໜື່ງຂອງງານອະນຸກົມວິຖານໃນອາດີດກອ່ນຈະມີລະບົບການເອີ້ນຊື່ ຫຼື ກຳນົດຊື່ທາງວິທະຍາສາດທີ່ໃຊໃນສາກົນນັ້ນພືດແຕ່ລະຊະນິດຈະມີຊື່ເອີ້ນເປັນຂອງຕົ້ນເອງໃນແຕ່ລະທ້ອງຖີ່ນເຊີ່ງເອີ້ນວ່າຊື່ພື້ນເມືອງ ແລະ ອາດຈະມີຊື່ໃນພາສາອັງກິດເຊີ່ງເອີ້ນວ່າຊື່ສາມັນ  ແຕ່ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມເຖີງຈະມີຊື່ພື້ນເມືອງ ຫຼື ຊື່ສາມັນ ແຕ່ມັນກໍ່ສາມາດເຮັດໃຫ້ເກີດບັນຫາໄດ້ຄື: ພືດຊະນິດດຽວກັນແຕ່ມີຊື່ຕ່າງກັນ,ພຶດຕ່າງຊະນິດກັນແຕ່ມີຊື່ຄຶກັນ.

ດັ່ງນັ້ນການກຳນົດຊື່ວິທະຍາສາດໃຫ້ກັບພືດຢ່າງມີລະບົບຈະເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມເຂົ້າໃຈ ແລະ ສາມາດສືກສາພຶດໃຫ້ຖືກຕ້ອງໄດ້ໂດບມີວິທີດັ່ງນີ້:

ກ.ວິທີການປຽບທຽບ Comparison

´  ການປຽບທຽບຕົວຢ່າງພຶດສາມາດເຮັດໄດ້ໂດຍວິທີການຕ່າງໆຄື:

´  ການປຽບທຽບກັບຕົວຢ່າງພຶດທີ່ມີຢູ່ແລ້ວໃນຫໍຜົນລະໄມ້

´  ການປຽບທຽບກັບຕົວຢ່າງສົດທີ່ມີຊື່ຖຶກຕ້ອງແລ້ວໃນສວນພືດສາດ

´  ການປຽບທຽບລາຍລະອຽດຂອງພືດໃນໜັງສືພິດຕະພັນແຫ່ງຊາດ ຕະຫຼອດຊື່ທາງເອເລັກໂຕນິກຕ່າງໆ

´  ຂ.ວິທີການໃຊ້ຮູບວິຖານ Dichotomous key

´            ເປັນວິທີທີ່ດີທີ່ສຸດໃນການກຳນົດຊື່ພຶດໄດ້ໃນທຸກລະດັບ ແລະ ເປັນການຈັດລຳດັບລັກສະນະທີ່ຜິດແຜກແຕກຕ່າງກັນປຽບທຽບເປັນຄູ່ໆໂດຍການໃຊ້ໜາຍເລກ ຫຼື ຕົດອັກສອນນຳໜ້າ.  ຕົວຢ່າງພຶດທີ່ຈະໃຊ້ໃນການກຳນົດພືດແມ່ນເພີ່ນນິຍົມໃຊ້ຕົວຢ່າງພືດສົດເຊີ່ງຄວນມີສ່ວນຂອງໃບ, ດອກ, ໜາກ ແລະ ແກ່ນ ຄົົບຖ້ວນຖ້າເປັນໄມ້ເນື້ອອອ່ນ,ຫຍ້າ ຫຼື  ພືດ ຈຳພວກກົກຄວນມີສ່ວນຂອງຮາກດ້ວຍ, ຕົວຢ່າງ ພືດທີ່ມີຄວາມສົມບູນແບບນີ້ຈະສົ່ງຜົນໃຫ້ການກຳນົດຊືພືດມີຄວາມຖືກຕ້ອງສົມບູນ ແລະ ຊັດເຈນຫຼາຍທີ່ສຸດ.

2. ການສຶກສາພັນພືດກ່ຽວກັບການຕັ້ງຊື່ພືດ

ໃນການສຶກສາອະນຸກຳວິຖານ ຄືການຕັ້ງຊື່ພືດ ວັດຖຸປະສົງກໍເພື່ອໃຊ້ໃນການສື່ສານໃຫ້ເຂົ້າໃຈຕົງກັນເມື່ອເວົ້າເຖິງພືດຊະນິດນັ້ນ ຫຼື ວົງຕະກຸນນັ້ນ ໃນການຕັ້ງຊື່ພືດນັ້ນຈະຕັ້ງໃຫ້ກັບໜ່ວຍອະນຸກົມວິຖານໃນຂັ້ນຊະນິດ ( Species ) ກ່ອນແລ້ວຈຶ່ງຄ່ອຍເລື່ອນໄປຕັ້ງຊື່ໃຫ້ຂັ້ນທີ່ມີລຳດັບສູງຂຶ້ນໄປເລື້ອຍໆຕາມລຳດັບ(ຄ້າຍຄືກັບການຈຳແນກຊຶ່ງເລີ່ມຈາກໜ່ວຍອະນຸກົມວິຖານທີ່ມີລຳດັບຕ່ຳໄປສູງ).

ໃນການຕັ້ງຊື່ວິທະຍາສາດຂອງພືດໃນຂັ້ນຊະນິດ (Species) ນັ້ນເປັນໄປຕາມລະບົບການຕັ້ງຊື່ແບບທະວິນາມ (Binomial system of nomenclature) ຊຶ່ງ ຄາໂລ ລັສ ລິນເນຍ ໄດ້ໃຊ້ຕັ້ງຊື່ວິທະຍາສາດຂອງພືດມີສ່ວນປະກອບດ້ວຍກັນ 3 ສ່ວນ ຄື ສ່ວນທີ່ໜຶ່ງເປັນຊື່ສະກຸນ (generic name) ສ່ວນທີ່ສອງເປັນຄຳລະບຸຊະນິດ (Specfic epithet)  ແລະ ສ່ວນສຸດທ້າຍຄືຂອງຜູ້ຕັ້ງຊື່ວິທະຍາສາດຂອງພືດ (author name)  ແຕ່ລະສ່ວນມີການຂຽນດັ່ງນີ້:

1). ຊື່ສະກຸນ ເປັນຄຳໆດຽວ ສະເພາະຕົວອັກສອນຕົວທຳອິດເປັນຕົວພິມໃຫຍ່ ອັກສອນຕໍ່    ໄປເປັນຕົວພິມນ້ອຍທັງໝົດ.

2). ຄຳລະບຸຊະນິດເປັນຄຳໆດຽວ ຫຼື ຫຼາຍກວ່າແຕ່ຕ້ອງມີ “—” ເຊື່ອມເພື່ອໃຫ້ເປັນຄຳໆດຽວຕົວອັກສອນເປັນຕົວພິມນ້ອຍ.

3). ຊື່ຂອງຜູ້ຕັ້ງຊື່ວິທະຍາສາດຂອງພືດ ພິມຕົວອັກສອນປົກກະຕິ ມັກໃຊ້ນາມສະກຸນຂອງ    ຜູ້ຕັ້ງຊື່.

4). ຊື່ສະກຸນ ຄຳລະບຸຊະນິດ ແລະ ຊື່ຂອງຜູ້ຕັ້ງຊື່ ໃຫ້ພິມແຍກກັນ  ຊ່ອງໄຟ ສະເພາະ 2      ສ່ວນທຳອິດພິມຕົວເນິ້ງ ຫຼື ຂີດເສັ້ນກ້ອງ.

3.ຊະນິດຂອງຮູບວິຖານ

´  ຮູບມິຖານແບ່ງອອກເປັນ 2 ຊະນິດ ຄື:

1. ຮູບວິຖານແບບຂະໜານ (Indented key ຫຼື Yoked key)

        ການຂຽນຮູບວິຖານແບບນີ້ ເປັນທີ່ນິຍົມໃຊ້ກັນທົ່ວໄປ ໂດຍແຕ່ລະຂໍ້ຄູ່ເລືອກ (couplet) ຈະມີໄລຍະຫ່າງທີ່ແນ່ນອນຈາກຂອບຊ້າຍຂອງເຈ້ຍ ແລະ ຂຽນຕໍ່ເນື່ອງກັນໄປເລື້ອຍໆ

2 ຮູບວິຖານແບບລະອຽດ (Bracket key ຫຼື Parallel key)

        ການຂຽນຮູບວິຖານແບບນີ້ ຂໍ້ຄູ່ເລືຶອກທີ່ຕິດກັນຂະເລືອກຂຽນຕໍ່ເນື່ອງຕິດກັນຄືຟັນປາ ແລະສ່ວນທ້າຍສຸດຂອງແຕ່ລະຂໍ້ຄູ່ເລືອກ ຈະມີຊື່ພືດນັ້ນ ຫຼື ໝາຍເລກຂອງຂໍ້ຄູ່ເລືອກຕໍ່ໄປ.

4. ຂໍ້ຄວນລະວັງໃນການສ້າງຮູບວິຖານ

´  ຫາຂໍ້ມູນກ່ຽວກັບຕົວຢ່າງພືດໃຫ້ຫຼາຍທີ່ສຸດ ກ່ອນທີ່ຈະເລີ່ມເຮັດຖ້າຕົວບໍ່ສົມບູນກໍ່ຍາກທີ່ຈະໃຊ້ຮູບວິຖານໄດ້ເຊັ່ນ: ຕົວຢ່າງ ພືດທີ່ມີໃບພຽງໃບດຽວ ຫຼື ມີພຽງດອກດຽວ

´  ເລືອກໃຊ້ຮູບວິຖານໃຫ້ເໝາະກັບຕົວຢ່າງພືດ ແລະ ພື້ນທີ່ທາງພູມີພາກຂອງພືດ

´  ອ່ານຄຳນຳຂອງຮູບວິຖານເພື່ອໃຫ້ຮູ້ເຖິງຕົວຢ່າງຕ່າງໆ ແລະ ລາຍລະອຽດອື່ນໆທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ

´  ອ່ານທາງເລືອກທັງສອງທາງຢ່າງລະມັດລະວັງ

´  ຄວນເຂົ້າໃຈຊັບເທັກນິກທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການໃຊ້ຮູບວິຖານທັງໝົດອາດໃຊ້ໜັງສືຄຳສັບເຂົ້າຊ່ວຍ

´  ເມື່ອໄດ້ຊື່ຂອງຕົວຢ່າງພືດແລ້ວເພື່ອຄວາມແນ່ນອນຄວນອ່ານລັກສະນະຂອງ taxon ນັ້ນຈາກໜັງສືກົງກັບຕົວຢ່າງພືດ ຫຼື ບໍ່

´  ກວດສອບຂັ້ນສຸດທ້າຍໂດຍປຽບທຽບຕົວຢ່າງພືດກັບຮູບພາບ ຫຼື ຕົວຢ່າງ.

´  ຖ້າຕົວຢ່າງພືດບໍ່ກົງກັບຮູບວິຖານ ແລະ ທາງເລືອກທຸກທາງອາດເກີດຈາກການເຮັດຜິດຄວນລອງເຮັດ ໃໝ່.

´  ຖ່າລັກສະນະຂອງພືດນັ້ນເປັນໄປໄດ້ທັງສອງຄູ່ເລືອກໃຫ້ເຮັດທັງສອງຄູ່ເລືອກ.

   5. ຫຼັກການໃນການສ້າງຮູບວິຖານ

1).ຮູບວິຖານຄວນເປັນແບບ dichotomous

2.ຄຳທຳອິດຂອງແຕ່ລະຂໍ້ຄູ່ເລືອກໃຫ້ໃຊ້ຄືກັນເພື່ອໃຫ້ສັງເກດໄດ້ງ່າຍເຊັ່ນ: ຖ້າຂໍ້ຄູ່ເລືອກໜຶ່ງໃຊ້ຄຳວ່າ pollinia ຂຶ້ນຕົ້ນ ອີກຂໍ້ຄູ່ເລືອກໜຶ່ງກໍ່ຄວນໃຊ້ຄຳວ່າ pollinia ຄືກັນແຕ່ຕ່າງກັນຄືລັກສະນະທີ່ແຕກຕ່າງກັນດັ່ງຕົວຢ່າງ

Pollinia present……………………….b

Pollinia absent………………………..c

  3.ທາງເລືອກທັງສອງທາງຄວນມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຢ່າງຊັດເຈນເພື່ອທີ່ຈະຍອມຮັບທາງໜຶ່ງ ແລະ         ປະຕິເສດອີກທາງໜຶ່ງໄດ້.

4. ຫຼີກລ່ຽງການໃຊ້ລັກສະນະທີ່ຊ້ອນທັບກັນເຊັ່ນ: ທາງເລືອກໜຶ່ງໃຊ້ລັກສະນະຂອງໃບຍາວ 4-8cm ອີກທາງເລືອກໜຶ່ງໃຫ້ໃຊ້ລັກສະນະຂອງໃບຍາວ6-10cm ຫຼື ຫຼີກລ່ຽງການໃຊ້ຄຳວ່າຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ຂະໜາດໃຫຍ່

5. ຄວນໃຊ້ລັກສະນະທີ່ສາມາດກວດສອບໄດ້ຈິງຫຼີກລ່ຽງການໃຊ້ລັກສະນະທາງ ພູມີປະເທດ ແລະ ພູມີອາກາດໃນການແຍກ

6. ໃນກໍລະນີທີ່ສາມາດເຮັດຮູບວິຖານເປັນສອງຊຸດກັບພືດໃນກຸ່ມນັ້ນໄດ້ ຄວນເຮັດເພື່ອໃຫ້ໃຊ້ identify ໃຫ້ໄດ້ຫຼາຍໄລຍະ

7. ຂໍ້ຄູ່ເລືອກຄວນຂຽນເປັນ positive statement ເຊັ່ນ: ຄວນຫຼີກລ່ຽງການໃຊ້ leave narrow-leave not norrow

8.ຂໍ້ຄູ່ເລືອກຂອງຮູບວິຖານອາດໃຊ້ຕົວເລກ ຫຼື ຕົວອັກສອນ ຫຼື ອາດໃຊ້ການປະສົມລະຫວ່າງຕົວເລກ ແລະຕົວອັກສອນ ຫຼື ໃນ indented key ອາດຍະວ່າງໄວ້.

´  ແຫຼ່ງທີ່ມາຂອງຂໍ້ມູນ:

www.it.mahidol.acth>webcontent2.

www.it.mahidol.ac.th>webcontent

 Carolus Linnaeus